یکی از عوارض ناگوار جراحی در ناحیه عقب دهان، آسیب به عصب حسی زبان می باشد. بی حسی زبان بعد از جراحی دندان عقل اگر توسط جراح فک و صورت انجام شود بسیار نادر است. زبان یکی از اعضای بسیار مهم بدن می باشد که دارای عصب گیری پیچیده و متنوعی می باشد. حرکت زبان، حس زبان و حس چشایی زبان هر کدام عصب جداگانه ای دارند. عصب حسی زبان (که عصب لینگوال نام دارد)  به خصوص در ناحیه دندان عقل بسیار نزدیک به سطح لثه میباشد و به همین دلیل در معرض آسیب می باشد و در صورت بی دقتی دندانپزشک  امکان آسیب رسیدن به این عصب وجود دارد. یکی از اصول اولیه که تمام متخصصین جراحی فک و صورت آموزش می بینند نحوه محافظت از این عصب حین انجام جراحی در ناحیه دندان عقل می باشد. به همین دلیل است که انجام جراحی دندان عقل در عین سادگی می تواند عوارضی مثل بی حس شدن زبان به همراه داشته باشد.

خوشبختانه عصب حرکتی زبان با عصب حسی آن متفاوت است و دو عصب جداگانه عصب دهی زبان را انجام می دهند. عصب حرکتی زبان در عمق گردن قرار گرفته و آسیب به آن در کارها و جراحی های رایج غیر ممکن است. عصب حرکتی زبان آسیب نمیبیند. همچنین عصب حس چشایی نیز متفاوت است بنابراین حس چشایی نیز مختل نخواهد شد.

بنابراین  شما فقط حس گزگز و مورمور و سر شدگی در ناحیه یک سمت زبان خود میکنید و حرکت و حس چشایی هیچ آسیبی نمیبیند. این بی حسی و کرخت شدن زبان می تواند اذیت کننده باشد زیرا زبان دائما در حالت حرکت و لمس غذا و عناصر داخل دهان می باشد. بی حسی زبان بعد از جراحی دندان عقل هیچ نمود خارجی ندارد و در ظاهر و تکلم هیچ تغییری ایجاد نخواهد شد.

علت بی حسی زبان بعد از جراحی دندان عقل چیست؟

در مورد علت بی حسی زبان بعد از جراحی دندان عقل همان طور که در بالا گفتم عصب حسی زبان در ناحیه دندان عقل نزدیک سطح لثه قرار گرفته و اگر حین جراحی کشش یا ضربه با وسایل جراحی به آن ناحیه وارد شود می تواند باعث آسیب دیدگی عصب زبان شود و متعاقب آن حس یک سمت زبان مختل شود. در شکل زیر خط زرد بالایی عصب زبان (Lingual nerve) می باشد که همان طور که می بینید ارتباط نزدیکی با دندان انتهایی که همان دندان عقل می باشد؛ دارد.

کدام قسمت زبان بی حس می شود؟

عصب زبانی، حس عمومی دو سوم جلویی زبان را تامین می کند که در شکل زیر به صورت آبی نشان داده شده است. حس عمومی شامل احساس گرما، سرما، درد، لمس و فشار می باشد. (همان طور که در بالا گفتم حس چشایی و حرکت زبان مختل نمی شود یعنی تغییری در درک مزه غذا ایجاد نمی شود و از این بابت نباید نگران باشید). بی حسی زبان بعد از جراحی دندان عقل شامل قسمت آبی رنگ در شکل زیر می باشد یعنی دو سوم جلوی زبان در یک طرف.

آیا حس طبیعی زبان بعد از بیحس شدن برمی گردد؟

به طور کلی تمام اعصاب پس از آسیب به درجات مختلفی ترمیم می شوند. اینکه میزان بازگشت حس به حالت طبیعی چقدر باشد کاملا بستگی به میزان آسیب دارد. اگر آسیب در حد کشش مختصر تا متوسط باشد (که اصطلاحا به آن نوروپراکسی گفته می شود) ترمیم خود به خود طی چند هفته تا چند ماه صورت می گیرد. اگر آسیب دیدگی به دلیل قطع عصب (برای مثال به تیغ جراحی یا وسیله جراحی) باشد برگشت حس طبیعی بسیار بعید است.به طور کلی ترمیم عصب زبان ضعیف است به طوری که ذکر شده کمترین میزان ترمیم عصب حسی در ناحیه صورت مربوط به عصب زبانی میباشد. بنابراین اگر آسیب دیدگی زیاد باشد احتمال اینکه حس آن به حالت طبیعی بر نگردد زیاد است و این خبر بدی برای کسی که عصب زبانش آسیب دیده میباشد. اما اگر عصب به طور کامل قطع نشده باشد و فقط دچار کشیدگی شده باشد احتمال برگشت حس به حالت طبیعی وجود دارد بنابرین باید همچنان امیدوار باشید.

روش های درمانی بی حسی زبان چیست؟

یکی از روش های جدید درمانی برای برگشت سریعتر حس زبان استفاده از لیزر می باشد. تابش لیزر کم توان به ناحیه عصب زبانی باعث تحریک عصب شده و به ریکاوری سریعتر عصب کمک می کند (به این روش درمانی LLLT گفته می شود که در ایران نیز قابل انجام است: Low Level Laser Therapy). معمولا چند جلسه لیزر تراپی لازم است. طبق تحقیقات لیزر تاثیر زیادی در ترمیم و ریکاوری عصب دارند اما همان طور که گفته شده میزان ترمیم به درجه آسیب بستگی دارد. اگر آسیب در حد کشیدگی و کوفتگی باشد معمولا بعد از چند جلسه لیزر تراپی حس به طور کامل برمیگردد.

یکی دیگر از موارد مصرف میزان زیاد ویتامین B می باشد. به دلیل اینکه ثابت شده ویتامین ب به ترمیم اعصاب کمک می کند معمولا در صورت آسیب به اعصاب به بیماران توصیه می شود مکمل های ویتامین ب برای حداقل چهار هفته استفاده کنند این مکمل ها می تواند به صورت آمپول (آمپول نوروبیون) به صورت هفتگی یا قرص های ب کمپلکس به صورت روزانه باشد.

روش های جراحی مختلفی مثل پیوند عصب، عصب مصنوعی، استفاده از رگ برای ترمیم عصب نیز وجود دارد اما با توجه به سختی و عوارض عمل و موفقیت پایین معمولا توصیه نمی شود.

بهترین زمان شروع درمان بعد بی حسی زبان چه موقع است؟

هنوز بهترین زمان برای شروع درمان و لیزر تراپی بعد بی حس شدن زبان به طور قطعی مشخص نشده اما بهتر است هر چه سریعتر طی یک الی سه هفته پس از آسیب عصب زبان درمان لیزر شروع شود.