یکی از شایعترین شکستگی ها در هنگام وارد شدن ضربه به صورت شکستگی فک پایین می باشد. شکستگی فک می تواند در غذا خوردن و تکلم اشکال ایجاد کند و در بسیاری از موارد اگر درمان نشود میتواند باعث انحراف و ناقرینگی صورت گردد. یکی از عوارض مهم شکستگی فک مشکلات جفت شدن دندان ها می باشد. استخوان فک پایین که مندیبل (mandible) نام دارد به شکل یه نعل اسب می باشد که دندانهای پایین روی آن سوار شده و در دو انتها با ناحیه گیجگاهی مفصل می شود. به استخوان فک پایین (مندیبل) تعداد زیادی عضله متصل است به طوریکه در بدن هیچ استخوان دیگری وجود ندارد که این تعداد عضله به آن متصل باشند. همین عضلات متصل شده به فک باعث نگهداری آن در موقعیت خود می شوند. (همان طور که در فیلم ها و عکس ها دیده اید در اسکلت جسد انسان فک پایین جدا می شود زیرا از طریق عضلات و بافت نرم در محل خود نگهداری می شود.
در ادامه به توضیحاتی در مورد شکستگی این استخوان منحصر به فرد می پردازم.

علت شکستگی فک پایین:

طبق آمار در آمریکا و احتمالا در ایران شایعترین علت شکستگی فک تحتانی ضربات وارده به دنبال سانحه رانندگی (موتور سیکلت یا اتوموبیل) می باشد. پس از آن شکستگی به دنبال نزاع و درگیری بین افراد و شکستگی به دنبال سقوط از ارتفاع دلالیل شایع دیگر هستند.
معمولا نوع و الگوی شکستگی با توجه به نوع ضربه متفاوت است. مثلا هنگام افتادن اغلب ضربه به ناحیه زیر چانه وارد می شود و باعث پارگی پوست در این ناحیه، شکستن دندان های کرسی بالا و پایین و شکستگی فک در محل مفصل گیجگاهی می شود.

علایم شکستگی فک چیست؟

درد شدید و تورم بعد از ضربه به فک
تغییر وضعیت جفت شدن دندان ها روی هم برای مثال موقع گذاشتن فکین روی هم دندان های یک سمت به هم نمی رسند که به این وضعیت اپن بایت گفته می شود. یا اینکه موقع گذاشتن دندان های عقب روی هم دندان های جلو به هم نمی رسند.
کبودی و تجمع خود زیر زبان که علامت شکستگی ناحیه چانه می باشد
کاهش میزان باز کردن دهان به ویژه در شکستگی های ناحیه مفصل گیجگاهی فکی
ایجاد حالت پله مانند در لمس در خارج دهان یا داخل دهان در هنگام جابجابی زیاد قطعات
بی حسی، سنگینی و گز گز در ناحیه لب و چانه
گاهی تورم شدید در ناحیه گردن ایجاد می شود که علت آن آسیب به عروقی است که از مجاور استخوان فک پایین عبور می کنند که این موارد به دلیل احتمال آسیب به راه هوایی اورژانس می باشند.

درمان شکستگی فک:

درمان شکستگی فک مانند استخوان های دیگر بدن به دو صورت می تواند باشد:
درمان جراحی یا باز که با پیچ و پلیت های مخصوص قطعات شکسته را کنار هم قرار می دهیم و ثابت میکنیم.
درمان غیر جراحی یا بسته که با آتل بندی خاصی فک پالا و پایین به هم بسته شده و به مدت یک الی چهار هفته در همین وضعیت قرار می گیرد تا به هم جوش بخورد.
اینکه از کدام روش باید استفاده شود به نوع شکستگی و میزان جابجایی بستگی دارد و باید با نظر جراح تصمیم گیری شود.

آیا درمان جراحی برش از روی پوست صورت دارد؟

در اکثر موارد خیر. برای جراحی شکستگی فک تمام برش ها داخل دهان است و هیچ اثر و زخمی روی پوست باقی نمی ماند. اما در بعضی مواقع مثل شکستگی مفصل فک نیاز به ایجاد برش روی پوست صورت می باشد.

عوارض شکستگی فک:

اگر شکستگی فک به درستی درمان و مدیریت شود عارضه خاصی نخواهد داشت و پس از حدود ٣ ماه تفاوتی با وضعیت قبل ضربه نخواهد داشت.
در مواردی ممکن است نیاز به برش از روی صورت باشد که ممکن است اثر آن باقی بماند.
بی حسی طولانی مدت یا دائمی در ناحیه لب و چانه که به دلیل آسیب به عصب حسی فک پایین می باشد.
گاهی حتی پس از درمان ممکن است ناقرینگی ایجاد شود.
عفونت بعد از عمل به ویژه در صورت وجود دندان های عفونی و پوسیده در خط شکستگی یک عامل شایع می باشد.

اگر شکستگی فک را عمل نکنیم چه می شود؟

عمل جراحی شکستگی فک پایین یک عمل اورژانس نیست و گاهی بیمارهایی میبینم که به دلیل مسائل مالی حاضر به عمل نمی شوند. در صورت عدم درمان شکستگی فک تحتانی ایجاد ناقرینگی در صورت، عدم جفت شدن دندان ها روی یکدیگر، عفونت ناحیه شکستگی، عدم جوش خوردن قطعات متحرک شکسته شده و … بسیار محتمل می باشد.